Προσωπικότητα και Γλώσσα

2.2 Προσωπικότητα και γλωσσική παραγωγή

Τα άτομα διαφέρουν στον τρόπο που μιλάνε και γράφουν. Κάποιες από αυτές τις διαφορές είναι συστηματικές και μπορούνε να αποδοθούνε σε βαθύτερες διαφορές, όπως η προσωπικότητα. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι οι εξωστρεφείς μιλάνε περισσότερο από τους εσωστρεφείς.  Από την άλλη μεριά, άτομα με χαμηλή συναισθηματική σταθερότητα  (υψηλά νευρωτικοί) φαίνεται να είναι πιο αγχωτικά και να αντιδρούνε πιο έντονα σε συναισθηματικά γεγονότα σε σχέση με τους χαμηλά νευρωτικούς. Πρότερες έρευνες έχουν δείξει ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας επηρεάζουν σημαντικά την γλωσσική παραγωγή κάθε ατόμου (Pennebaker and King, 1999; Dewaele

and Furnham, 1999). Πρόσφατες έρευνες οι οποίες έξετασαν κείμενα ηλεκτρονικου ταχυδρομείου, ισχυρίζονται ότι ακόμη και γι αυτό το είδος γλωσσικής παραγωγής υπάρχουν χαρακτηριστικές ακολουθίες λέξεων οι οποίες σχετίζονται με τα χαρακτηριστικα της  προσωπικότητας του ατόμου και πιο συγκεκριμενα με την εξωστρέφεια και το νευρωτισμο.

Στην παρούσα εργασία εξετάζεται η υπόθεση που προκύπτει συμπληρωματικά από όλα τα παραπάνω  ότι η προσωπικότητα κάποιου μπορεί να γίνει αντιληπτή μέσω της γλώσσας που χρησιμοποιεί και πιο συγκεκριμένα του γραπτού λόγου. Οι ψυχολόγοι έχουν ανακαλύψει ότι υπάρχει συσχέτιση άναμεσα σε ένα εύρος γλωσσικών μεταβλητών και στα 5 χαρακτηριστικα της προσωπικότητας. Η ανακάλυψη αυτή έγινε χρησιμοποιώντας ποικίλους τρόπους γλωσσικής παραγωγής, όπως ακουστικές παραμέτρους (φωνή, ταχυτητα ομιλίας και ευφράδεια), λεξικές κατηγορίες(μορφολογικα και γραμματικά χαρακτηριστικά ) και συμπεριφορά στη συνομιλία(χρόνος ομιλίας, αριθμός ομιλιών, περιεχόμενο και θέμα συζήτησης). Από όλα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, η εξωστρέφεια έχει τραβήξει περισσότερο την προσοχή των ερευνητών. Ωστόσο, έχουν ξεκινήσει να γίνονται όλο και περισσότερες έρευνες οι οποίες επικεντρώνονται και στα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.

2.2.1 Τα γλωσσικά χαρακτηριστικά της εξωστρέφειας

Στον πίνακα 1 συνοψίζονται κάποια γλωσσικά χαρακτηριστικά της εξωστρέφεια τα οποία προέρχονται από διαφορετικά επίπεδα γλωσσικής παραγωγής όπως η ομιλία, η σύνταξη,η επιλόγη του θέματος ομιλίας, το λεξιλόγιο ή το στυλ ομιλίας. Στην έρευνα του Furnham (1990) περιγράφονται τα γλωσσικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με την εξωστρέφεια καθώς και με τα άλλα 4 χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Οι έρευνες των Dewaele και Furnham (1999) επικεντρώνονται στη σχέση ανάμεσα στην εξωστρέφεια και στην εκμαθηση μιας γλωσσας και στην γλωσσική παραγωγή.

Από τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών φαίνεται ότι υπάρχει υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στην εξωστρέφεια και την προφορική γλώσσα , ειδικά όταν η μελέτη περιλαμβάνει μια πολύπλοκη διαδικασία. Οι εξωστρεφείς μιλάνε περισσότερο, πιο δυνατά , και πιο επαναληπτικά, με λιγότερα διαλλείματα και δισταγμούς, έχουν μεγαλύτερη ταχυτητα ομιλίας και υψηλή προφορική απόδοση, και μια λιγότερο επίσημη γλώσσα, ενώ οι εσωστρεφείς χρησιμοποιούν μεγαλύτερο λεξιλόγιο. Επίσης οι εξωστρεφείς χρησιμοποιούνε περισσότερες λέξεις με θετικό περιεχόμενο και δείχνουν μεγαλύτερη συγκαταβατικότητα σε σχέση με τους εσωστρεφείς. Έρευνες  έδειξαν ότι εξωστρεφείς φοιτητές που μαθαίνουν γαλλικά σαν δεύτερη γλώσσα παράγουνε λιγότερο back-channels, έχουν ένα πιο απλό στυλ και λιγότερο πλούσιο λεξιλόγιο σε επίσημες περιστάσεις. Φαίνεται ότι όσο πιο περίπλοκη μια εργασία και και όσο πιο υψηλό το επίπεδο άγχους τόσο πιο εύκολο είναι να ξεχωρίσει κανείς τους εξωστρεφής από τους εσωστρεφείς.

Επίσης οι Heylighen και Dewaele (2002) παρατήρησαν ότι η εξωστρέφεια συσχετίζεται σημαντικά με την χρήση μιας πιο «οικείας» , λιγότερο επίσημης γλώσσας. Η οικεία γλώσσα έχει πιο περιορισμένο κώδικα, πιο ελέυθερο λεξιλόγιο ( με την έννοια του πόσο σωστά χρησιμοποιούνται  οι λέξεις και πόσο ασυνήθιστες είναι) και χρησιμοποιεί περισσότερα ρήματα, επιρρήματα, αντωνυμίες και επιφωνήματα, ενώ η επίσημη γλώσσα είναι λιγότερο διφορούμενη, προϋποθέτει γνώσεις πάνω από το συνηθισμένο και χρησιμοποιεί περισσότερα ουσιαστικά,επίθετα, επιρρήματα και άρθρα.

Επίπεδο	Εσωστρεφής	Εξωστρεφής
Επικοινωνιακή συμπεριφορά	Ακούει Λιγότερα back-channel	Ξεκινάει μια συζήτηση Περισσότερα back
Θέμα συζήτησης	απορροφημένος στον εαυτό του Πρόβλημα ομιλίας, δυσαρέσκεια Αυστηρή επιλογή θέματος Μόνο ένα θέμα Λίγα εννοιολογικά λάθη Λίγες αυτοαναφορές	Δεν είναι απορροφημενος στον εαυτό του Ευχαριστη συζήτηση, συμφωνια Σκεφτεται δυνατα Πολλά θεματα Πολλα εννοιολογικά λάθη Πολλές αυτοαναφορές
Στυλ	Επίσημο Πολλές λέξεις με αβεβαιότητα	Ανεπίσημο Λίγες λέξεις με αβεβαιότητα
Σύνταξη	Πολλά ουσιαστικά,επίθετα,προθέσεις Πολλές λέξεις ανά πρόταση Πολλά άρθρα Πολλές αρνήσεις	Πολλά ρήματα, αντωνυμίες,επιρρήματα Λίγες λέξεις ανά πρόταση Λίγα άρθρα Λίγες αρνήσεις
Λεξιλόγιο	Σωστό Πλούσιο Μεγάλη ποικιλία Πολλές περιεκτικές και αποκλειστικές λέξεις Λίγες λέξεις με κοινωνικό περιεχόμενο Λίγες λέξεις με θετικό περιεχόμενο Πολλές λέξεις με αρνητικό περιεχόμενο	Χαλαρό-ελεύθερο Φτωχό Μικρή ποικιλία λίγες περιεκτικές και αποκλειστικές λέξεις Πολλές λέξεις με κοινωνικό περιεχόμενο Πολλές λέξεις με θετικό περιεχόμενο Λίγες λέξεις με αρνητικό περιεχόμενο
Λόγος	Εκλεπτυσμένη Προφορά Αργός ρυθμός ομιλίας Πολλές κενές παύσεις Μακρύ διάστημα απάντησης Ήσυχος Χαμηλή φωνή Μη έρρινη ομιλία	Τοπική Προφορά Γρήγορος ρυθμός ομιλίας Λίγες κενές παύσεις Σύντομο διάστημα απάντησης Θορυβώδης Δυνατή  φωνή Έρρινη ομιλία

   Πίνακας 1: Περίληψη αναγνωρισμένων γλωσσικών χαρακτηριστικών της εξωστρέφειας σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής παραγωγής, βασισμένη σε προηγούμενες έρυνες των Scherer (1979), Furnham (1990), Pennebaker και King (1999), Dewaele και Furnham (1999), Gill (2003), Mehl et al. (2006).

Με σκοπό να μετρήσουν το κατά πόσο είναι επίσημη μια γλώσσα ή όχι οι Heylighen and Dewaele εισήγαγαν μια μονάδα μέτρησης F την οποία ονόμασαν τυπικότητα (Formality) και η οποίο ορίζεται ως εξης:

F = (noun freq + adjective freq + preposition freq + article freq - pronoun freq – verb freq - adverb freq - interjection freq + 100)/2

Πιστεύουν ότι αυτή η μονάδα μέτρησης είναι η πιο σημαντική διάσταση της διακύμανσης που υπάρχει ανάμεσα στις  γλωσσικές εκφράσεις. Επιπλέον όσον αφορά την εσωστρέφεια, οι ερευνητές πιστεύουν ότι σχετίζεται θετικά με το μορφωτικό επίπεδο και το βαθμό θηλυπρέπειας του ομιλητή.

Ο Scherer (1979) έδειξε ότι οι δείκτες προσωπικότητας εξαρτώνται και από τον πολιτισμό, ακόμα και στις δυτικές κοινωνίες. Στις ερευνές του οι εξωστρεφείς τείνουν να μιλάνε πιο δυνατα και με μια πιο ρηνική προφορά, ενώ οι αμερικανοί εξωστρεφείς κάνουν λιγότερα διαλλείματα και οι γερμανοί περισσότερα διαλλείματα από τους εσωστρεφείς.

Όσον αφορά το γραπτό λόγο οι Oberlander and Gill (2006) χρησιμοποιούν εργαλεία ανάλυσης περιεχομένου και n-gram γλωσσικά μοντέλα με σκοπό να διακρίνουν δείκτες εξωστρέφειας και εσωστρέφειας σε e-mails. Επαναλαμβάνουν παλαιότερα ευρήματα και προσδιορίζουν νέους δείκτες προσωπικότητας όπως αντωνυμίες πρώτου ενικού (π.χ I don’t) και  επίσημους χαιρετισμούς (π.χ Hello) οι οποίοι χαρακτηρίζουν τους εσωστρεφείς, ενώ λιγότερο επίσημες εκφράσεις όπως hi χαρακτηρίζουν τους εξωστρεφείς.

2.2.2 Τα γλωσσικά χαρακτηριστικά των υπόλοιπων 4 χαρακτηριστικών της προσωπικότητας

Οι Pennebaker and King (1999)  έχουν προσδιορίσει πολλά γλωσσικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με κάθε ένα από τα 5 χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Χρησιμοποιώντας  ένα εργαλείο, το οποίο έφτιαξαν οι ίδιοι, το LIWC(Linguistic Inquiry and Word Count) μετρήσανε  και κατατάξανε λέξεις σε κατηγορίες λέξεων από γραπτές εκθέσεις φοιτητών, η προσωπικότητα των οποίων αποτιμήθηκε μέσα από ερωτηματολόγια. Οι Pennebaker and King (1999) βρήκαν μικρές αλλά σημαντικές συσχετίσεις ανάμεσα  στις γλωσσικές τους διαστάσεις και στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Οι νευρωτικοί χρησιμοποιούνε περισσότερο αντωνυμίες πρώτου ενικού και περισσότερες λέξεις με αρνητικό περιεχόμενο. Από την άλλη μεριά, οι συγκαταβατικοί εκφράζονται περισσότερο  με θετικα από ότι με αρνητικά συναισθήματα. Επίσης χρησιμοποιούν λιγότερα άρθρα. Οι ευσυνείδητοι αποφεύγουν τις αρνήσεις, τις αρνητικές λέξεις και τις λέξεις που αντανακλούνε ασυμφωνίες (π.χ should, would). Τέλος, όσοι χαρακτηρίζονται ως ανοικτοί σε νέες εμπειρίες προτιμούνε να χρησιμοποιούνε μεγαλύτερες λέξεις και ειδικά λέξεις οι οποίες εκφράζουν αβεβαιότητα (π.χ perhaps, maybe). Επίσης τείνουν να αποφεύγουν τις αντωνυμίες πρώτου ενικού και την χρήση του ενεστώτα.

Επιπρόσθετα ο Mehl(2006) μελέτησε δείκτες προσωπικότητας τους οποίους διέκριναν διάφοροι παρατηρητές. Οι παρατηρητές αυτοί βρήκαν ότι τα άτομα που είναι ανοικτά σε νέες εμπειρίες χρησιμοποιούνε πολλές λέξεις που σχετίζονται με τη διαίσθηση και αποφεύγουνε τη χρήση παρελθοντικού χρόνου. Επίσης οι υβριστικές λέξεις υποδεικνύουν αντιδραστικό και δυσάρεστο χαρακτήρα. Ο ίδιος συγγραφέας επίσης έδειξε ότι κάποια γλωσσικά χαρακτηριστικά διαφέρουν ανάμεσα στα δύο φύλα. Για παράδειγμα άντρες οι οποίοι προσδιορίστηκαν από τους παρατηρητές ως ευσυνείδητοι χρησιμοποιούσανε περισσότερες συνδετικές λέξεις, ενώ οι γυναίκες όχι. Διαφορές στη χρήση γλωσσικών χαρακτηριστικών ανάμεσα στα δύο φύλα βρεθήκανε επίσης και σε περιπτώσεις όπου η προσωπικότητα προσδιοριζότανε μέσα από ερωτηματολόγια που συμπληρώνανε οι ίδιοι οι συμμετέχοντες. Συγκεκριμένα, η χρήση αντωνυμιών δευτέρου προσώπου υποδεικνύει έναν ευσυνείδητο άντρα αλλά μια ασυνείδητη γυναίκα.

Οι Gill and Oberlander (2003) ανακάλυψαν ότι οι νευρωτικοί χρησιμοποιούν περισσότερες ειδικές και συνηθισμένες λέξεις. Ωστόσο, επίσης έδειξαν ότι οι παρατηρητές δεν χρησιμοποιούν σωστά ορισμένα γλωσσικά χαρακτηριστικά, μιας και οι αναφορές των παρατηρητών για το νευρωτισμό σχετίζονται αρνητικά με τις αντίστοιχες αυτοαναφόρες(αναφορές με βάση τη χρήση ερωτηματολογίου).

Όσον αφορά την προσωδία, οι απέδειξαν ότι η ταχύτητα ομιλίας σχετίζεται θετικά με ικανότητα αντίληψης(ευσυνειδησία), και ότι έχει μια αντίστροφη σχέση με την καλοσύνη (τερπνότητα), κατι που υποδηλώνει την ανάγκη για μη γραμμικά μοντέλα.

Κάποια χαρακτηριστικά απέδωσαν περισσότερα ευρήματα από άλλα χαρακτηριστικά. Ο λόγος μπορεί να  είναι ότι μερικά από αυτά εκφράζονται περισσότερο μέσω της γλώσσας όπως για παράδειγμα η εξωστρέφεια.εντούτοις η εστίαση αυτή είναι πιθανό να συμβαίνει επειδή η εξωστρέφεια συνδέεται με γλωσσικούς υπαινιγμούς που αναλύονται πιο εύκολα (όπως π.χ η φλυαρία).